Wyniki licznych przeprowadzonych w ostatnich dekadach eksperymentów wskazują, iż dieta wegetariańska pozytywnie wpływa na stężenie insuliny, glukozy na czczo, wrażliwość insulinową, a nawet może indukować cofanie się cukrzycy typu II. Oczywiście, w pewnych ściśle określonych granicach, gdy choroba nie jest zbyt zaawansowana.
W momencie, gdy wytwarzanie insuliny jest resztkowe, a ustrój jest wyniszczony przez cukrzycę, jest trochę za późno na zmiany w diecie. Na dodatek stosowanie wegetariańskiej diety o określonym deficycie energetycznym szybciej przynosi efekty w postaci redukcji tłuszczu trzewnego (powiązanego z wieloma chorobami np. cukrzycą, nowotworami, zespołem metabolicznym) oraz podskórnego.
Czy dieta wegetariańska może wydłużyć życie?
Naukowcy przeprowadzili bardzo ciekawy eksperyment. Cztery kobiety i czterech mężczyźni (w wieku 25-67 lat) tworzyło załogę Biospherian, w ośrodku rozlokowanym na ok. 12,7 tys. m2 (1,27 ha). Średni wiek mężczyzn (42 lata) i kobiet (36 lat) nie różnił się znacznie. Wszyscy byli zdrowi i nie palili. Podczas tego badania aktywność fizyczna odpowiadała 3-4 godzinom ręcznej uprawy dziennie. Naukowcy postanowili odpowiedzieć na pytanie, czy właściwa dieta i codzienna aktywność fizyczna mogą mieć wpływ na kluczowe parametry zdrowotne.
Jaką dietę zastosowano?
Niemal wegetariańską. Zastosowano model diety niskokalorycznej dostarczającej średnio 1780 kcal dziennie, w tym 10% tłuszczu, bogatą w składniki odżywcze. Odpowiadała dietom znanym z eksperymentów na zwierzętach, miała ona promować zdrowie, spowalniać starzenie się i zwiększać żywotność.
W diecie zastosowano sześć odmian owoców (banan, figa, guawa, cytryna, papaja i kumkwat), pięć ziaren zbóż (owies, ryż, sorgo, pszenica i kukurydza), groszek łuskany, orzeszki ziemne, trzy odmiany fasoli, 19 odmian warzyw (w tym) zielonych, białe i słodkie ziemniaki oraz małe ilości mleka koziego i jogurtu (średnio 84 g dziennie). Dieta była prawie czysto wegetariańska, bo dostarczano tylko kilka gramów dziennie mięsa koziego, wieprzowiny, kurczaka, ryb i jajek. Zaplanowano uprawy, aby były jak najbardziej kompletnym uzupełnieniem odżywczym, zawsze dostępnym (w stosunku do zalecanego dziennego spożycia) pomimo zmieniających się cykli upraw.
Co się okazało?
Wyniki po 6 miesiącach:
- mężczyźni stracili 12 kg masy, kobiety 7 kg
- odnotowano wyraźny spadek ciśnienia krwi, ze 109/74 (skurczowe/rozkurczowe) do 89/58 (skurczowe/rozkurczowe)
- całkowite stężenie cholesterolu spadło ze 191 do 123 mg/dl (spadek o 35.6%)
- stężenie trójglicerydów obniżyło się ze 139 do 96 mg/dl (o ~31%) u mężczyzn i wzrosło z 78 do 114 mg/dl u kobiet
- stężenie glukozy spadło z 92 mg/dl do 74 mg/dl (zmiana o 19.6%)
- liczba leukocytów zmniejszyła się o 10,4%
Naukowcy doszli do wniosku, że drastyczne obniżenie stężenia cholesterolu i ciśnienia krwi może wystąpić u osób mieszkających w krajach zachodnich, ale stosujących odpowiednio dobraną dietę i niskokaloryczny system, dostarczający dużej gęstości składników odżywczych.
Co to znaczy? Interpretacja wyników
Moim zdaniem kilkugramowa podaż dziennie mięsa (jaką zastosowano w eksperymencie) nie wywiera żadnego wpływu na zdrowie. Można uznać, iż była to prawie dieta wegetariańska. Tylko przede wszystkim nie wiemy, czy takie same nie byłyby efekty stosowania diety o obniżonej podaży kalorii np. klasycznej, zbilansowanej, low-carb czy ketogenicznej. Niestety, naukowcy nie porównali różnego rodzaju diet.
Dużym błędem było skorzystanie z niewielkiej liczby osób. Sens miałoby sprawdzenie np. 3 rodzajów diet, każdej na grupie 30-50 osób. Pomijając te kwestie, dieta była prawie pozbawiona mięsa oraz dostarczała niewielkich ilości mleka koziego i jogurtu. Prawdopodobnie jeszcze lepsze wyniki zdrowotne przyniosłaby eliminacja z diety mleka. Niezależnie od zwierząt, od jakich pochodzi, mleko nie jest zdrowym elementem diety. Zawiera zbyt dużo hormonów i jest znacząco skażone. Wiele wskazuje, iż przyczynia się do rozwoju cukrzycy i raka. Niestety, istnieje silne lobby mleczarskie, dobrze podparte złożonymi działaniami lobbystów. Podobnie „zaufani ludzie” dbają, by nie pisać źle o mięsie i słodzonych cukrem napojach. To nie przypadek, iż stosowanie tych produktów zabiera ludziom całe dekady życia.
W badaniach naukowych z ryzykiem rozwoju cukrzycy bezsprzecznie związany jest zwiększony obwód w pasie oraz podwyższone stężenie glukozy na czczo, a zwiększeniu tych parametrów sprzyjają typowe diety zachodnie, bogate w cukry proste, a ubogie w białko i zdrowe źródła tłuszczów.
Czy spadek masy ciała ma znaczenie?
Tak. W licznych badaniach stwierdzono, iż ograniczenie podaży kalorii pociąga za sobą spadek masy ciała i wywiera to znaczący wpływ na długość życia. Przytoczę w skrócie wyniki uzyskane danych pochodzących od 3457 uczestników Framingham Heart Study, którzy na początku badania mieli od 30 do 49 lat. Okazało się, że duże skrócenie oczekiwanej długości życia było związane z nadwagą i otyłością.
Jak nadwaga skraca życie?
Czterdziestoletnie niepalące kobiety straciły 3,3 roku, a 40-letni niepalący mężczyźni stracili 3,1 roku oczekiwanej długości życia z powodu nadwagi.
Jak otyłość skraca życie?
Czterdziestoletnie niepalące kobiety straciły 7,1 roku, a 40-letni niepalący mężczyźni stracili 5,8 roku z powodu otyłości.
Jak palenie tytoniu skraca życie?
Otyłe kobiety palące papierosy straciły 7,2 roku, a otyli palacze płci męskiej 6,7 roku średniej długości życia w porównaniu z palaczami o normalnej masie ciała. Otyłe kobiety palące straciły 13,3 roku, a otyli palacze płci męskiej 13,7 roku w porównaniu z niepalącymi tytoniu, ale o normalnej masie ciała.
Co oznaczają pozostałe parametry zdrowotne?
Ciśnienie krwi jest związane z przebudową serca, zmianami w nerkach, niewydolnością serca, zawałami, udarami, nagłą śmiercią. Dlatego przedwcześnie odchodzą rzesze kulturystów. Latami utrzymują nienaturalnie wysokie ciśnienie krwi, a bez nerek i serca nie da się żyć, nie każdy kwalifikuje się do przeszczepu i nie zawsze taka operacja rozwiązuje problemy zdrowotne.
Stężenie cholesterolu jest związane ze śmiertelnością z powodu wszystkich przyczyn, z ryzykiem śmierci z powodu choroby niedokrwiennej serca i ogólnie chorób sercowo-naczyniowych. Wbrew obiegowym, błędnym opiniom zarówno zbyt niskie, jak i zbyt wysokie stężenie cholesterolu jest związane ze skróceniem życia danej osoby, jeśli rozpatrujemy kolejne 40-50 lat życia.
Niepokojące, jeśli stężenie cholesterolu całkowitego jest mniejsze od 170 mg/dL i większe od 215 mg/dL. Wysokie stężenia cholesterolu mogą oznaczać toczący się stan choroby i uszkodzenia wątroby. Typowym skutkiem użycia środków toksycznych dla wątroby jest wzrost enzymów i często właśnie stężenia cholesterolu całkowitego. W cytowanym badaniu dieta doprowadziła do znaczącego, moim zdaniem zbyt silnego spadku stężenia cholesterolu. W badaniach naukowych nawet u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca ... zbyt niskie stężenie cholesterolu (poniżej 160 mg/dL) zwiększało znacznie śmiertelność np. z powodu nowotworów. Inne badania wiążą niski poziom cholesterolu (poniżej 170 mg/dL) np. z rakiem płuc.
Stężenie trójglicerydów. W badaniach wykazano, że podwyższone stężenie trójglicerydów mierzone na czczo skorelowane jest z występowaniem z incydentów sercowo-naczyniowych. Liczne, najnowsze dane genetyczne u ludzi potwierdzają związek przyczynowy pomiędzy występowaniem lipoprotein bogatych w trójglicerydy a progresją miażdżycy tętnic.
Stężenie glukozy na czczo świadczy o ogólnym stanie zdrowia danej osoby, jest markerem metabolicznym. Zbyt wysokie stężenie cukru oznacza cukrzycę (>126 mg/dL), a jest ona powiązana z niewydolnością serca, udarami, zawałem serca, nowotworami i wieloma innymi chorobami. Stężenie w zakresie od 100 mg/dL do 126 mg/dL oznacza stan przedcukrzycowy.
Krwinki białe (leukocyty) – to neutrofile, limfocyty, monocyty, eozynofile, bazofile. Są to komórki niezbędne dla właściwego funkcjonowania układu odpornościowego. Ustalono, iż osoby mające przewlekle podwyższone stężenie krwinek białych są narażone na wyższe ryzyko śmierci. Zarówno zbyt niska, jak i zbyt wysoka liczba limfocytów jest skrajnie niekorzystna. Leukocytoza (nadmiar leukocytów) nie wróży długiego życia, zbyt niska ilość leukocytów w ustroju też jest alarmująca. W badaniach stwierdzono, iż nadmierna konsumpcja cukru może prowadzić do spadku liczby leukocytów. Podwyższone stężenie limfocytów oznacza przewlekły stan zapalny, limfocyty np. obok cholesterolu czy komórek piankowatych są składnikiem blaszki miażdżycowej, a stan zapalny powiązano z chorobami serca, nowotworami itd.
Podsumowanie
Wiele wskazuje na to, iż dieta o ograniczonej podaży kalorii, szczególnie wegetariańska, może przedłużać życie, pod warunkiem, iż towarzyszy jej aktywność fizyczna. Tego rodzaju model odżywiania ma wpływ na liczne parametry zdrowotne, które w badaniach naukowych powiązano z czasem trwania życia danej osoby (ciśnienie krwi, masa ciała, ilość leukocytów, stężenie glukozy, stężenie cholesterolu itd.)
Referencje:
Valachovičová M. i in. No evidence of insulin resistance in normal weight vegetarians. A case control study https://link.springer.com/article/10.1007/s00394-005-0563-x
Biswas S.K. Does the Interdependence between Oxidative Stress and Inflammation Explain the Antioxidant Paradox? https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4736408/
H. Kahleova i in. Vegetarian diet improves insulin resistance and oxidative stress markers more than conventional diet in subjects with Type 2 diabetes https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/j.1464-5491.2010.03209.x
Hurrle S. i in. The etiology of oxidative stress in insulin resistance https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6138814/
Peeters A. i in. Obesity in adulthood and its consequences for life expectancy: a life-table analysis https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12513041/
Walford R. i in. The calorically restricted low-fat nutrient-dense diet in Biosphere 2 significantly lowers blood glucose, total leukocyte count, cholesterol, and blood pressure in humans https://www.pnas.org/doi/pdf/10.1073/pnas.89.23.11533
Crimmins E. Biomarkers related to aging in human populations https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5938178/
Kathleen Deska PAGANA, Timothy J. PAGANA Testy laboratoryjne i badania diagnostyczne w medycynie
Navid Shomali i in. Harmful effects of high amounts of glucose on the immune system: An updated review https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32395846/
Khairollah Asadollahi i in. Leukocytosis as an Alarming Sign for Mortality in Patients Hospitalized in General Wards https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3559113/
Bożena Sokołowska Różnicowanie zaburzeń liczby i morfologii białych krwinek. Normy wskaźników opisujących układ białokrwinkowy https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/689,roznicowanie-zaburzen-liczby-i-morfologii-bialych-krwinek-normy-wskaznikow-opisujacych-uklad
