Diety wegetariańskie i wegańskie są coraz popularniejsze na całym świecie. Zgodnie z aktualną wiedzą mogą zapobiegać chorobie wieńcowej serca, nowotworom i cukrzycy typu 2. I choć często się mówi o potencjalnych niedoborach składników odżywczych takich jak białko, żelazo, witaminy D i B12, wapń i kwasy tłuszczowe omega-3, to istnieją dowody, że dobrze zaplanowana dieta może być odżywcza i pełnowartościowa.
Okazuje się, że nie ma problemu, aby stosowała ją kobieta w ciąży czy matka karmiąca. Są bezpieczne, ale wymagają dużej świadomości i wcześniejszego planowania posiłków. Zrównoważone odżywianie matki w czasie ciąży jest niezbędne dla jej stanu zdrowia, a co za tym idzie - dla potomstwa. Zgodnie z teorią „wczesnego programowania życia” czynniki środowiskowe i styl życia w czasie ciąży determinują ryzyko rozwoju chorób przewlekłych w późniejszym okresie, a także wpływają na zdrowie potomstwa przez całe życie.
Odsetek kobiet w wieku rozrodczym stosujących dietę wegetariańską różni się w krajach rozwiniętych i rozwijających się. W krajach rozwijających się rozpowszechnienie diety wegetariańskiej może wzrosnąć z powodu ubóstwa i przyczyn ekonomicznych. W Indiach 20%-30% całej populacji uważa się za wegetarian z powodów religijnych, ale zwykle nie jedzą oni mięsa również z powodów ekonomicznych. W krajach rozwiniętych wegetarianie to w większości kobiety z lepszym wykształceniem i poniżej 40. roku życia. Istnieją również różnice między grupami etnicznymi. W Wielkiej Brytanii osoby o innym pochodzeniu etnicznym częściej określają się jako wegetarianie niż osoby rasy białej.
Wpływ diety wegetariańskiej i wegańskiej na zdrowie kobiet w ciąży
Dobrze dostosowane odżywianie przed poczęciem jest istotne dla zdrowej ciąży. Sposób żywienia zależy od statusu socjoekonomicznego matki, pochodzenia etnicznego i powodu wyboru diety wegetariańskiej. Jeśli wybór nie ma charakteru kulturowego, ale wynika z przekonań etycznych i dobrego statusu społeczno-ekonomicznego, wzrasta prawdopodobieństwo właściwie zbilansowanej diety.
W kliniczno-kontrolnym badaniu populacyjnym zwanym KOALA Birth Cohort Study, wegetarianki w ciąży, które wybierały żywność ekologiczną, miały wyższe wykształcenie i obliczały dobre spożycie makro- i mikroskładników odżywczych dla zbilansowanej diety. W tej samej grupie wegetarianki ciężarne miały niższe BMI w porównaniu z kobietami stosującymi konwencjonalną dietę. Rzadziej też miały nadwagę czy otyłość kilka lat po porodzie. Z reguły ciężko jest zweryfikować wpływ takich diet i oddzielić je od innych czynników determinujących, takich jak pochodzenie etniczne, styl życia czy palenie. Jeśli dostarczane były wszystkie niezbędne składniki odżywcze, takie jak białko, witaminy B12 i D, żelazo i inne, wówczas zdrowie kobiety nie pogarszało się - wręcz zdawało się, że są w lepszej kondycji, niż panie jedzące mięso. W przeciwnym razie niedobory prowadziły do anemii i innych problemów zdrowotnych, co w konsekwencji wpływało także na rozwijające się dziecko.
Wpływ diety wegetariańskiej i wegańskiej podczas ciąży na wyniki płodu
Wyniki dotyczące płodu zależą od zrównoważonej wymiany między składnikami odżywczymi matki, transportem łożyskowym i płodowymi czynnikami wzrostu. Niedożywienie matki może prowadzić do upośledzenia rozwoju płodu ze względu na ograniczenia składników odżywczych, zmiany funkcji łożyska i modyfikacje epigenetyczne w genomie płodu. Makro- i mikroskładniki odżywcze mogą bezpośrednio wpływać na DNA, a także na sposób docierania do dziecka poprzez łożysko. Wszystko zatem zależy od tego, czy odżywianie matki jest zrównoważone i dostarcza niezbędnych składników.
Dieta jest jednym z najważniejszych czynników związanych ze stylem życia, decydujących o stanie zdrowia i predysponujących potomstwo do rozwoju wielu chorób. Diety wegetariańskie i wegańskie pojawiają się na całym świecie dzięki dowodom, że wzorce żywieniowe oparte na roślinach zmniejszają ryzyko choroby niedokrwiennej serca, wysokiego ciśnienia krwi, cukrzycy typu 2 i raka. Ciąża jest krytycznym oknem możliwości zapewnienia nawyków żywieniowych, które są korzystne dla zdrowia płodu. Jest to również stan, w którym wzrastają wymagania w zakresie spożycia energii i mikroelementów, aby utrzymać podaż składników odżywczych niezbędnych do rozwoju płodu. Każdy etap rozwoju płodu zależy od odpowiedniego transferu składników odżywczych przez matkę, dlatego zbilansowana dieta jest niezbędna, aby uniknąć powikłań płodowych.
Podsumowanie
Wybór diety wegetariańskiej lub wegańskiej pojawia się zazwyczaj na długo przed poczęciem i zwykle kobiecy organizm jest już przestawiony na inne źródła składników odżywczych. Jeśli zmiana odżywiania nie nastąpiła nagle, wówczas nie powinno mieć to negatywnego wpływu ani na matkę, ani na dziecko, pod warunkiem, że dostarczane są wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Uważa się, że zbilansowane diety roślinne bogate w błonnik i niezawierające nadmiaru tłuszczu chronią przed złymi wynikami w ciąży i przedwczesnym porodem. Oczywiście, jeśli dieta jest pełnowartościowa.
Efekty ochronne znikają, gdy pojawiają się niedobory makroskładników i mikroelementów, takich jak białko, witamina B12, witamina D, wapń, DHA i żelazo. Ponadto zwiększa się wówczas ryzyko upośledzenia płodu (niska masa ciała, zaburzenia neurologiczne i wady rozwojowe płodu). Niedożywienie matki może potencjalnie zmienić trajektorię wzrostu płodu poprzez modyfikację masy łożyska i zdolności przenoszenia składników odżywczych. W związku z tym diety roślinne w czasie ciąży i laktacji wymagają silnej świadomości kompletnego spożycia kluczowych składników odżywczych i suplementów witaminowych zgodnie z międzynarodowymi wytycznymi.
