Dla wielu osób wykluczanie z diety części (wegetarianie) lub wszystkich (weganie) produktów pochodzących od zwierząt stało się swego rodzaju religią. Dyskusja z fanatykami nie ma żadnego sensu, są odporni na wszelkie racjonalne argumenty. Nie brakuje też neofitów. W ostatnich kilku latach „nawrócenia” doznał siedmiokrotny Mr. Olympia, który przez całe życie jadł mięso.

Schwarzenegger, bo o nim mowa, obecnie jest przeciwnikiem jedzenia mięsa i korzystania z produktów odzwierzęcych. Wystąpił w propagandowym filmie promującym weganizm („The Game Changers”). Po dekadach jedzenia mięsa i budowania masy mięśniowej na ciężkiej farmakologii zwolennikiem prozdrowotnego trybu życia, jogi oraz diety w większości opartej o rośliny okazał się też Dorian Yates (sześciokrotny Mr. Olympia). Przypomina to picie alkoholu przez kilkadziesiąt lat, a później udowadnianie wszystkim, iż etanol jest szkodliwy i nie powinno się po niego sięgać. Albo bycie zagorzałym ateistą po to, by nawrócić się dopiero u schyłku życia.

Czy wykluczenie z diety mięsa gwarantuje zdrowie?

wykluczenie mięsa

Niestety, niekoniecznie. Możesz wykluczyć z diety mięso (wołowinę, wieprzowinę, indyka, kurczaka itd.) i nadal odżywiać się w karygodny sposób, np. jedząc w nadmiarze smalec, śmietanę, unikając świeżych warzyw, owoców, ryb, pijąc napoje słodzone, sięgając po alkohol, jedząc frytki, słodycze itd. I co z tego, że wykluczyłeś jeden kontrowersyjny element menu, skoro cała dieta nadaje się do wyrzucenia na śmietnik?

Weganie i wegetarianie zdają sobie sprawę, że na ogólny stan zdrowia składa się aktywność fizyczna, stosowana dieta, uzupełnianie niedoborów witamin i minerałów, unikanie stresu, ograniczanie podaży alkoholu, unikanie palenia tytoniu itd. To dlatego mogą być zdrowsi, paradoksalnie pewnie niewiele by im zaszkodziło, gdyby od czasu do czasu zjedli nawet trochę mięsa.

Co skraca nam życie?

Nieaktywność fizyczna co roku przyczynia się w skali świata do śmierci 5,1 mln osób (co najmniej; obecnie sytuacja może być gorsza ze względu na koronawirusa) i jest jednym z głównych czynników ryzyka przedwczesnej śmierci. Przyczynia się do 6% zgonów w skali świata. Siedzący tryb życia odpowiada za 21%-25% przypadków raka piersi i jelita, 27% przypadków cukrzycy oraz 30% przypadków choroby niedokrwiennej serca. Wyobraźmy sobie weganina, który regularnie spaceruje, biega, jeździ na rowerze, pływa, chodzi na siłownię czy nawet uprawia jogę, takiego jak Dorian Yates. Bardzo trudno byłoby ustalić, czy za poprawę stanu zdrowia tej osoby odpowiada dieta, czy może inne liczne czynniki.

Weganin może być świadomy szkodliwości alkoholu i palenia tytoniu, co z reguły kompletnie ignorują mięsożercy (w Polsce spotyka się nawet gloryfikowanie jedzenia mięsa i picia alkoholu, uważa się to za zachowanie typowo męskie, co jest absurdem, ponieważ alkohol wpływa negatywnie na wytwarzanie testosteronu i ma wpływ na aromatyzację). 

Według badań w rozwiniętych krajach największym zagrożeniem dla zdrowia są:

  • nadciśnienie tętnicze
  • palenie tytoniu
  • picie alkoholu
  • nadmierne stężenie cholesterolu
  • niedobór żelaza
  • nadwaga
  • niska podaż warzyw i owoców w diecie
  • nieaktywność fizyczna
  • czynniki ryzyka prowadzące do urazu
  • narażenie na ołów
  • narkotyki

Dieta wegańska a nadciśnienie tętnicze

dieta wegańska

W jednym z badań wzięto pod lupę 28 082 kobiet, amerykańskich pracowniczek służby zdrowia, w wieku co najmniej 39 lat, wolnych od chorób sercowo-naczyniowych, raka i nadciśnienia na początku badania. W ciągu 12,9 lat obserwacji u 13 633 kobiet wystąpiło incydentalne nadciśnienie tętnicze. Okazało, się, że im częściej kobiety spożywały owoce i warzywa, tym były narażone na niższe ryzyko pojawienia się nadciśnienia. Ryzyko było niższe o 14% przy spożywaniu więcej niż 8 porcji takich produktów dziennie, o 11% przy spożywaniu od 6 do 8 porcji warzyw i owoców dziennie, 4-6 porcji dziennie zmniejszało ryzyko nadciśnienia o 7%, a 2-4 porcje warzyw i owoców dziennie o 3%.

Weganie i wegetarianie są narażeni na mniejsze ryzyko pojawienia się nadciśnienia, prawdopodobnie dlatego, iż są świadomi wpływu poszczególnych produktów na zdrowie oraz bardziej aktywni fizycznie, jedzą więcej warzyw i owoców, mniej produktów wysokoprzetworzonych.

W jednym z badań wegetarianie byli narażeni na 34% niższe ryzyko pojawienia się nadciśnienia po uwzględnieniu wieku i płci. Skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi było u nich niższe o kilka mmHg w porównaniu do grupy kontrolnej (osób stosujących zwykłą dietę dostarczającą mięsa). Ponadto dieta wegetariańska sprzyja utrzymywaniu smukłej linii (ogranicza otyłość brzuszną), hamuje stan zapalny i zmniejsza insulinooporność. We współczesnym świecie są to zalety nie do przecenienia. Nadciśnienie co roku zabija co najmniej 7,6 mln osób, a cukrzyca (jej wstępną fazą jest insulinooporność) 1,37 mln (2017 r.).

Prognozuje się, że w 2025 r. cukrzyca dotknie 570 mln osób i będzie zabijać co roku 1,59 mln. Ponadto cukrzyca zabija pośrednio, gdyż jak podaje prof. dr hab. med. Krzysztof J. Filipiak: „U diabetyków ryzyko zawału serca rośnie o 65 proc., rozpoznania niewydolności serca o 69 proc., stenozy aortalnej o 34 proc., a udaru mózgu o 68 proc.”.

Wykluczenie z diety mięsa w większości wypadków nie przynosi uszczerbku na zdrowiu, szczególnie jeśli weźmiemy pod uwagę hormonalne wspomaganie tuczu bydła w USA oraz powszechne nadużywanie antybiotyków w Europie. Nie muszę tłumaczyć, jakie spustoszenie przynoszą obecnie bakterie oporne na antybiotyki, z których najbardziej znany jest MRSA, gronkowiec złocisty oporny na metycylinę. Jeśli chodzi o mięso z USA, to metabolity trenbolonu (jeden z najpotężniejszych sterydów na rynku) znajdowano w osadach w wodzie i w glebie. W wodzie (jeziorach, rzekach itd.) w wielu krajach identyfikowano rozmaite środki hormonalne (w Polsce np. estrogeny).

Weganie a ryzyko metaboliczne

Uwzględniono 40 badań z 12 619 weganami i 179 630 osobami wszystkożernymi. Z ankiet dotyczących częstotliwości spożywania posiłków w 28 badaniach wynika, że weganie w porównaniu do wszystkożernych:

  • spożywali o 11% mniej energii
  • dostarczali o 51% mniej tłuszczów nasyconych

W porównaniu z grupą kontrolną wegan charakteryzował niższy wskaźnik masy ciała, mniej centymetrów w pasie, niższe stężenie cholesterolu frakcji LDL, niższe stężenie trójglicerydów, niższe stężenie glukozy na czczo, niższe ciśnienie i krwi.

Z tego wynika, że weganie są narażeni na znacznie mniejsze ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy. Powinni też żyć dłużej od wszystkożerców, bo u wielu gatunków zwierząt stwierdzono, że ograniczenie podaży energii sprzyja wydłużeniu życia. Dlatego tak ogromny potencjał ma dieta o charakterze przerywanego postu (np. rozmaite modele intermittent fasting, np. 18 h postu + 6 h okna żywieniowego, lub 2 x 24 h postu w ciągu 7 dni).

Ponadto badania epidemiologiczne wykazały, że podwyższone stężenia trójglicerydów na czczo wiążą się niezależnie z incydentami sercowo-naczyniowymi, a liczne najnowsze dane genetyczne u ludzi potwierdzają związek przyczynowy pomiędzy występowaniem lipoprotein bogatych w triglicerydy a progresją miażdżycy tętnic. Tak samo z ryzykiem rozwoju cukrzycy bezsprzecznie związane jest zwiększony obwód w pasie oraz podwyższone stężenie glukozy na czczo, a oba te wskaźniki były znacząco niższe u wegan.

Podsumowując

Wyłączenie z diety mięsa przyniesie ograniczone rezultaty, konieczna jest głębsza zmiana nie tylko sposobu odżywiania, ale i stylu życia, w tym wdrożenie aktywności fizycznej. Weganie są narażeni na mniejsze ryzyko śmierci nie tylko dlatego, że unikają mięsa (które jest kontrowersyjne ze względu na wpływ na zdrowie człowieka i zatrucie środowiska), ale ogólnie odżywiają się zdrowiej, dostarczają mniej energii, w tym tłuszczów nasyconych, cechują ich właściwe parametry metaboliczne.

W jednej analizie danych pochodzących z badania prospektywnego EPIC-Oxford przeprowadzonego na 48 tys. uczestników stwierdzono, iż osoby jedzące ryby i wegetarianie byli narażeni na niższe ryzyko pojawienia się choroby niedokrwiennych serca (miażdżycy), niż osoby jedzące mięso. Wegetarianie byli narażeni na nieco wyższe ryzyko udarów mózgu (niedokrwiennych i krwotocznych).

Niemniej nie przywiązywałbym się do tego rodzaju danych, gdyż zbyt wiele zmiennych mogło mieć wpływ na wyniki. Wydaje się, że diety wegańskie i wegetariańskie mogą przedłużać życie, ale w grę wchodzi tu zbyt wiele czynników, aby udzielać jednoznacznych odpowiedzi. Istnieją ludzie o kiepskim potencjale genetycznym, którzy nawet przy utrzymaniu wzorowej diety i prowadzeniu regularnej aktywności fizycznej umrą przedwcześnie, jak i tacy, którzy do wszystkiego podejdą z nikłym zaangażowaniem, ale dożyją sędziwego wieku.

Referencje, badania naukowe, piśmiennictwo:

Esser M.B. Deaths and Years of Potential Life Lost From Excessive Alcohol Use - United States, 2011-2015 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32730240/

Gratas-Delamarche, F. Derbré, S. Vincent & J. Cillard Physical inactivity, insulin resistance, and the oxidative-inflammatory loop https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24060092/

Deitel M. Editorials Overweight and Obesity W orldwide now Estimated to Involve 1.7 Billion People https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12852397/

Rehm J. i in. Alcohol consumption. A leading risk factor for cancer https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33010221/

Park S.H. i in. Global and regional impacts of alcohol use on public health: Emphasis on alcohol policies https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33053937/

Chuang S.Y. i in. Vegetarian diet reduces the risk of hypertension independent of abdominal obesity and inflammation: a prospective study https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27512965/

Lin X. i in. Global, regional, and national burden and trend of diabetes in 195 countries and territories: an analysis from 1990 to 2025 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7478957/

Benatar J.R. Cardiometabolic risk factors in vegans; A meta-analysis of observational studies https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6301673/

Wang L. Fruit and vegetable intake and the risk of hypertension in middle-aged and older women https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3258456/

Risks of ischaemic heart disease and stroke in meat eaters, fish eaters, and vegetarians over 18 years of follow-up: results from the prospective EPIC-Oxford study BMJ 2019; 366 doi: https://doi.org/10.1136/bmj.l4897 (Published 04 September 2019) Cite this as: BMJ 2019;366:l4897

Zawarte treści mają charakter wyłącznie edukacyjny i informacyjny. Starannie dbamy o ich merytoryczną poprawność. Niemniej jednak, nie mają one na celu zastępować indywidualnej porady u specjalisty, dostosowanej do konkretnej sytuacji czytelnika.
Komentarze (0)